ERUSAM’ın 2020-2021 eğitim öğretim döneminde başlattığı “Strateji Konuşmaları” çerçevesinde 6 Mayıs 2021 Cuma günü Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Saffet SARIKAYA’nın sunumuyla “Geçmişten Geleceğe Ahilik'in Türk Kültüründeki Yeri” başlıklı konferans gerçekleştirilmiştir.
ERUSAM Müdür Yardımcısı Arş. Gör. Dr. Tekin Aycan TAŞCI’nın yönetiminde gerçekleştirilen konferansa Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa ÇALIŞ, Erciyes Üniversitesi Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Kasım ÖZGEN, ERUSAM Müdürü Prof. Dr. Muharrem AKOĞLU, Erciyes Üniversitesi 2021 Ahi Evran Etkinlikleri Koordinatörü Prof. Dr. Eyüp ECEVİT’in yanı sıra yurt içinden ve dışından pek çok dinleyici katılmıştır.
Konferansın açılış konuşmasını yapan ERUSAM Müdürü Prof. Dr. Muharrem AKOĞLU, ERUSAM olarak özellikle gençlerin kendi kültürleri hakkında doğru bilgi ile donanmalarına önem verdiklerini dile getirmiştir. Akoğlu konuşmasının devamında Ahiliğin Türk kültürü ve tarihi açısından önemi üzerinde durmuş, özellikle günümüzde modernitenin sunmuş olduğu tarih algısından sıyrılarak kendi kök değerlerimizle buluşmanın önemine dikkat çekmiştir. Akoğlu, Ahiliğin geleneksel kültür değerlerimizi keşif açısından güzel bir zemin oluşturduğunu belirterek konuşmasını sonlandırmıştır.
Daha sonra konuşmalarını yapan Erciyes Üniversitesi 2021 Ahi Evran Etkinlikleri Koordinatörü Prof. Dr. Eyüp ECEVİT ise Cumhurbaşkanlığı genelgesi doğrultusunda Ahi Evran’ın bıraktığı eşsiz kültürün genç nesillere doğru bir şekilde aktarılabilmesi ve üniversite genelinde yapılması planlanan etkinliklerin kapsamlı bir şekilde icra edilebilmesi adına oluşturulan koordinatörlüğün, Ahi Evran etkinlikleri kapsamında yapmış olduğu faaliyetler ve etkileşimde bulunduğu kurumlar hakkında bilgi vermiştir.
Ecevit’in bu bilgilendirmesinden sonra konuşma yapan Erciyes Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr. Mustafa ÇALIŞ, Cumhurbaşkanlığı genelgesi kapsamında Ahi Evran’ın hem bilimsel yönünü, hem de Türk İslam coğrafyasına kazandırdığı değerleri, başta gençler olmak üzere topluma iletmekte oldukça yoğun mesai içerisinde olacaklarını dile getirmişlerdir. Sayın Çalış, konuşmasının devamında Ahi Evran’in çok yönlü kişiliği üzerinde durmuş, bilhassa gençlerin Ahi Evran’dan alacağı çok şey olduğunu belirterek sözü Prof. Dr. Mehmet Saffet SARIKAYA’ya vermiştir.
Konferansa katılımcılara teşekkür ile başlayan Sarıkaya, konferansın sınırlarının Ahiliğin temel prensipleri bağlamında ahlak anlayışı ile çizileceğini belirtmiştir. Daha sonra Sarıkaya, Ahiliğin tanımını yaparak, Türklerdeki Alp kültürünün Horasan üzerinden, Horasan Melâmiliği ve Acem civanmertliği ile birleşmek suretiyle özellikle Irak coğrafyasındaki fütüvvet geleneği ile Anadolu’da yeniden sentezlendiğine ve özgün bir yapı olarak ortaya çıktığına dikkat çekti. Sarıkaya Ahi isminin Ahi Evran’dan önce de kullanıldığını fakat bu yapıyı sistemli ve örgütlü bir hale getiren kişinin Ahi Evran olduğunu söylemiş ve Ahilik teşkilatının etkisinin Mısır, Şam, İran, Irak coğrafyasının yanı sıra Balkanlar’a kadar uzandığını ifade etmiştir.
Ahi kelimesinin yaygın olarak bilinen Arapça kardeş kelimesinden ziyade Türkçe bir kelime olan ve cömert manasına gelen “Akı” kelimesinden türediği dile getirilmiş ve Ahilik teşkilatının temel yapısının Alpler tarafından oluşturulduğu belirtilmiştir. Buradan hareketle Ahilik teşkilatındaki cömertlik ve diğergamlık gibi özelliklerin aynı zamanda göçebe kültürde yaşayan insanların da vazgeçilmez özellikleri olduğu ifade edilmiştir. Sarıkaya daha sonra özellikle Aşık Paşazade’nin yer verdiği, Alplerin özellikleri üzerinden durmuştur.
Konuşmasında ikinci olarak İran civanmertliği ve Horasan Melâmiliğinin Ahiliğe olan etkisi üzerinde duran Sarıkaya, Melâmiliği halk içinde hak ile beraber olabilmek, birilerinin kınamasından korkmamak ve yaptıklarını ifşa etmeme çabası olarak tanımlamıştır. Ahilik üzerindeki İran etkisini ise daha önce İran’da Ahiliğe benzer bir teşkilatın olduğunu, bu teşkilatın örnek alınarak daha sonra Anadolu’da Ahiliğin oluşturulduğunu belirterek ifade etmiştir. Daha sonra Ahiliğin teşkilat yapısı, usta-çırak ilişkisi ve sosyal hayatta insanların ahlaki olgunluğa erişmesinde Ahiliğin etkisi üzerinde durulmuştur.
Ahilik üzerinde üçüncü bir etki olarak fütüvvet geleneği üzerinde duran Sarıkaya, özellikle Abbâsi halifesi Nasır Lidinillah’ın fütüvvet teşkilatının başına geçmesinden sonra civar devletleri de bir şekilde etkilemek adına Anadolu’ya gönderdiği Şehâbeddin Sühreverdi, Mecdüddin İshâki, Evhâdüddin Kirmâni ve onun halifesi olan Ahi Evran üzerinde durmuş, Anadolu tasavvuf geleneğindeki yoğun ehl-i beyt vurgusunun da Abbâsilerin bu etkisiyle oluştuğunu belirtmiştir.
Sarıkaya zaviyede eğitim faaliyetinin çocukluktan başlayarak hayat boyu devam ettiğini, bu eğitim faaliyetinin de modern denilebilecek bir tarzda yürütüldüğünü ifade etmiştir. Konuşmasının devamında bir Ahinin olgunluğa erişebilmesi için 740 haslete sahip olması gerektiği üzerinde durmuştur. Fütüvvetnamelerde özellikle 124 tane haslet üzerinde durulduğu ve bu görgü kurallarının hayatın her alanına şamil olduğunu dile getirmiştir. Son olarak da kısaca Osmanlı son dönemi ve Cumhuriyet dönemi Ahilik teşkilatının geçirmiş olduğu değişim üzerinde durulmuş ve soru-cevap faslına geçilmiştir.
Konferansın videosuna ERUSAM Youtube hesabından ulaşabilirsiniz: "Geçmişten Geleceğe Ahilik'in Türk Kültüründeki Yeri"
Tarih: 09.05.2021
